کتابی که مفاهیم دوره‌های متفاوتِ کار فکری هایدگر را بررسی می‌کند

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) «واژه نامه هایدگر» اثر ژان ماری ویس با ترجمه شروین اولیایی به تازگی از سوی انتشارات ققنوس منتشر شده است.
 
آنچنانکه که در مقدمه کتاب بیان شده است؛ تهیه واژه‌نامه‌ای درباره هایدگر دو خطر به همراه دارد: از یک سو ما هنوز کل متون او را در اختیار نداریم و اگرچه چاپ مجموعه آثار او بسیار جلو رفته است، به خصوص با انتشار ادای سهمی به فلسفه که برخی با قاطعیت آن را برابر با هستی و زمان قرار می‌دهند و همچنین با انتشار متون مهمی که به دنبال آن می‌آیند، روراست بیاندیشیم شاید در مجلدهایی که در انتظار چاپ‌ند، راه‌هایی جدیدی پیش رو باشند. از سوی دیگر ناممکن است اندیشه‌ای را به سیستم درآوریم که از اساس سیستم نمی‌پذیرد و خود را در راه‌ها و همبندها ارزانی می‌دارد.

زبان هایدگر به راستی یک زبان است نه زبان پیش از بابل که به دنبال بیان سرمنشا در متافلسفه واپسین است بلکه گشت و گذاری است که امکان می‌دهد بازی بابلی‌سازی را انجام دهیم و به ما امکان می دهد که سوسوی پاس دادن میان زبان‌های یونانی و آلمانی میان نخستین سرآغاز و سرآغاز دیگر را به درخشش واداریم. از طرف دیگر اگر هر اندیشه بزرگی مستلزم کار مستقیمی بر زبان و مواجهه با غنای آن اندیشه است. اندیشه هایدگر بیش از هر اندیشه دیگر و به شکلی مضاعف در بدنه زبانه آلمانی و در بدنه فرادهش (متافیزیک) ـ چنانکه بر اساس زبان یونانی قرار یافته است ـ ریشه دوانده تا نا اندیشه این زبان‌ها را به سخن آورد و آن‌ها را به بیان الکن در آغازگری‌شان وادارد و هر یک را به گفتن ناشنیده آتیه پیشینی وا دارد که در آن شامگاه خود را به یادکردی از صبحگاه بدل می‌سازد.
 
ژان‌ماری ویس در «واژه‌نامه هایدگر» می‌کوشد به زبان هایدگر نزدیک شود و واژه‌ یا به بیان خود هایدگر، «مفاهیم بنیادین»ِ این زبان را تبیین کند، البته نه با ترجمه صرف که از عهده چنین کاری برنمی‌آید، بلکه از طریقِ برقراری دیالوگی میانِ زبان فرانسه و زبان آلمانی، دیالوگی که از محدوده‌های یک زبان فراتر می‌رود و واژه‌ها را به روشنایی سرآغازینشان در «سرآغاز نخست» اندیشه در یونان باز می‌گرداند.
 
این دیالوگ زبان فرانسه را به «پاس‌دادن» میان زبان یونانی و زبان آلمانی وارد می‌کند و از این راه، تلاش می‌کند، واژه‌ها و مفاهیمی را روشن کند که هایدگر برای اشاره به «فراگذار» از سرآغاز نخست اندیشه غربی به «سرآغاز دیگر» به کار می‌برد.
 
این واژه‌نامه مفاهیم دوره‌های متفاوتِ کار فکری هایدگر را در بر می‌گیرد و می‌کوشد این مفاهیم را تا حد امکان با زبانی روشن اما دقیق به بیان آورد. زبان هایدگر، اگرچه باطناً نوعی دیالوگ است، واژگانی را نیز در بر دارد که در کتاب حاضر سعی شده با فهمیدن آنچه خودِ او دوست داشت «مفاهیم بنیادین» بنامد، حدود آن‌ها مشخص شود.
 
مترجم کتاب درباره انگیزه خود از ترجمه این اثر می‌نویسد: «فقدان واژه‌نامه‌ای درباره هایدگر در ایران مرا بر آن داشت که این واژه نامه را به فارسی برگردانم. از آنجا که واژه‌نامه به زبان فرانسه تالیف شده است خود را ناگزیر دیدم که در عین حفاظت از معنای واژه‌های آلمانی، از سیاست واژه گزینی مولف در ترجمه واژه‌های آلمانی به فرانسوی پیروی کنم. اما برای برگرداندن این واژه‌ها به فارسی باید رویکردی را بر می‌گزیدم و بی شک هر رویکردی مستلزم داشتن معیار و اولویتی است. اولویت من در این ترجمه توجه به ماهیت زبان و پیروی از تبارشناسی واژگان است، خواه آلمانی باشد، خواه فرانسه، خواه یونانی و خواه لاتین. به تعبیر هایدگر سخن را رها کردن تا خود سخن بگوید.»
 
راه‌ها و نه آثار، هایدگر درباره کار خود چنین می‌گفت و می‌کوشید که نه فقط آثار یونانیان بلکه آثار شاعران و اندیشمندان زبان خود را نیز ترجمه کند به این معنا، اندیشه ذاتا دیالوگ است و برای تحقق دیالوگ باید واژه‌هایی یافت و بازیافت. زبان هایدگر، اگر چه باطنا نوعی دیالوگ است، واژگانی را نیز در بر دارد که در کتاب حاضر سعی شده با فهمیدن آنچه خود او دوست داشت، مفاهیم بنیادین بنامد، حدود آن‌ها مشخص شود.
 
کتاب «واژه نامه هایدگر» اثر ژان ماری ویس با ترجمه شروین اولیایی  با شمارگان هزار و 100 نسخه در ۳۵۹ صفحه به قیمت ۳۵ هزار تومان از سوی انتشارات ققنوس در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.