روایتی تند و تیز از زندگی بیست دیکتاتور قرن بیستم در تاریخ جهان
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، «اولین بار در قطار اتفاق افتاد؛ یکی از شب‌های نوامبر 1984، واق‌واق سگ‌ها مرا ناگهان از خواب بیدار کرد. پرده کوپه را کمی کنار زدم. جلو پنجره بخارگرفته چکمه‌های بزرگ به سرعت در حرکت بودند و افرادی با اونیفرم‌های سبز زنگاری و سگ‌های قلاده‌بسته در سکو گشت می‌زدند. با چراغ قوه‌هایشان قطار فرو رفته در تاریکی را وارسی می‌کردند. روز بعد به خواهرانم گفتم که عده‌ای چمباتمه زده بودند و محور چرخ‌ها و فضای بین واگن‌ها را در «جستجوی جاسوس‌ها» با دقت می‌کاوردند. من ده سالم بود. تازه وارد جمهوری دموکراتیک آلمان شده بودیم و به سوی برلین غربی می‌رفتیم: این اولین مواجهه من با حکومتی دیکتاتوری بوذ؛ با یک دیکتاتور؛ پیرمردی با موهایی سفیذ که رو به عقب شانه شده بود، چهره آرامی که عینک ساده دسته صدفی آن را می‌پوشاند. تصویری غول‌پیکر از اریش هونکر سکوی ایستگاه نامعلوم را مزین کرده بود.»
آنچه بازگو شد بخشی از پیشگفتار کتاب «قرن دیکتاتورها» نوشته اولیویه گِز بود. این کتاب با ترجمه ابوالفضل الله‌دادی از سوی انتشارات ققنوس منتشر و راهی بازار نشر شد. نسخه اصلی این‌کتاب سال 2019 از سوی انتشارات پرین له پوینت در فرانسه منتشر شده است.
نویسندگان در این کتاب کوشیده‌اند به جنبه‌هایی مغفول و ناشنیده از سرگذشت انسان‌های تمامیت‌خواهی بپردازند که نام و آوازه‌شان بی‌شک به گوش همه ما رسیده است. در این میان از قسمی دیگر از دیکتاتوری نیز سخن به میان آمده که نوظهور است، دیکتاتوری‌ای که قلمرو‌اش نه پایتخت دارد نه مرز، اما بر بیش از دو میلیارد نفوس حکمرانی می‌کند: امپراتوری شبکه‌های اجتماعی که به زعم اولیویه گز اطلاعاتش راجع به رعیت‌هایش از اطلاعات استالین در دوران پاکسازی عظیم فرتر می‌رود. قرن دیکتاتورها که کتابی منحصر به فرد است. نه فقط تاریخ گذشته، بلکه روایت اکنون است زیرا اکنون دیکتاتوری مسری است مثل آزادی در گذشته.
قرن دیکتاتورها کتابی است درباره دیکتاتورهای قرن بیستم. در این کتاب از بیست دیکتاتور نام برده می‌شود و با قلمی تند و تیز و بیانی صریح به موشکافی اقدامات سیاسی و بازبینی زندگی شخصی آن‌ها می‌پردازد. این کتاب که زیر نظر اولیویه گز، نویسنده و برنده جوایز متعدد ادبی، و با مشارکت جمعی از نویسندگان و پژوهشگران تاریخ نوشته شده از منظری به حیات سیاسی قرن بیستم و کماکان نام‌آشنای آن می‌پردازد که نمونه آن را در سایر کتب تاریخی ندیده‌ایم. در اینجا نویسنده به درون زیست شخصی، کودکی و تجربیات فردی تا ظهور شخص در عرصه قدرت نفوذ می‌کند، گویی که هم‌اکنون در حال ثبت وقایع در شرف رخ دادن است.
اولیویه گز در مقدمه این کتاب به مفهوم توتالیتاریسم و تمایز آن با استبداد فردی می‌پردازد و از شگفتی مواجهه‌ای می‌گوید که زمانی در دوران جوانی از دیدن پوسترهای متعدد دیکتاتورها روی درب خوابگاه دانشجویی به او دست داده بود. قرن دیکتاتورها کتابی است خواندنی و جذاب، به خصوص برای افرادی که روایت‌های عام تاریخ عطش کنجکاوی‌شان را فرو می‌نشاند.
اولیویه گز، نویسنده مهم و برنده چندجایزه ادبی فرانسه، در این‌کتاب در مقام ویراستار ظاهر شده و نوشته‌های نویسندگان دیگر درباره 20 دیکتاتور قرن بیستم را ویرایش کرده است. در مطالب این‌کتاب ناگفته‌هایی با قلم تندوتیز نویسندگان و پژوهشگران مختلف درباره دیکتاتورها به چاپ رسیده است. زندگی شخصی، کودکی، قدرت‌گرفتن، فرازهاو فرودها و ... همه از مواردی هستند که در این‌کتاب درباره دیکتاتورها و زندگی‌شان به آن‌ها پرداخته شده است.
این‌کتاب ۲۰ فصل و در واقع ۲۰ دیکتاتور دارد که عنوان‌شان به‌ترتیب عبارت است از: «لنین، پیامبر توتالیتاریسم»، «موسولینی، از سرخ تا سیاه»، «استالین لنین امروز یا چگونه استالین استالین شد»، «آدولف هیتلر، اهریمن آلمان»، «فرانکو، غرق‌ناشدنی»، «فیلیپ پتن؛ دیکتاتور کسی است که فرمان می‌دهد»، «توجو هیدکی، دیکتاتور یا قربانی بی‌گناه؟»، «تیتو یا لاف بزرگ»، «در سرزمین سه کیم»، «مائو، استبداد بی‌خردی»، «انور خوجه، آخرین استالینیست»، «آلفردو استروسنر، ریش‌سفید خودکامه»، «خاندان دووالیه، وسوسه بدترین»، «فیدل کاسترو: وسوسه قدرت»، «ژوزف دِزیره موبوتو، چپاولگر زئیر»، «معمر قذافی: نابودی بادیه‌نشین»، «اریش هونکر، سکاندار بلندقد جمهوری دموکراتیک آلمان»، «اوگوستو پینوشه، خودکامه لیبرال»، «پول پوت: کامبوجِ سرخ از خون»، «صدام حسین، رذل بغداد» پس از این فصول هم «گاهشمار» و «زندگی‌نامه مختصر نویسندگان» درج شده است.
اولیویه گز، خود مقدمه و پیشگفتار کتاب را نوشته و در آن به مفهوم توتالیتاریسم و تمایزش با استبداد فردی پرداخته است. او که دوران نوجوانی و جوانی خود را در قرن بیستم گذرانده، خاطراتی از دیدن پوسترها و تصاویر دیکتاتورهای غرب و شرق بر دیوارها دارد.
در قسمتی از این‌کتاب در فصل «تیتو یا لاف بزرگ» می‌خوانیم: «یوسیپ بروز هفتم مه 1892 در امپراتوری اتریش-مجارستان در کومروویچ و منطقه کروات زاگوریه به دنیا می‌آید. پدرش دایم‌الخمری مشهور و اهل کروات است؛ مادرش، زنی پارسا که چهارده بچه به دنیا آورده و هشت فرزندش در بدو تولد یا سن پایین مرده‌اند، نیز اهل اسلوونی است. او برای خوشایند مادرش به مراسم عشای ربانی (کاتولیک) می‌رود و جزو گروه کر کلیسا می‌شود، اما از وقتی کشیش کلیسا بعد از بارها ناشی‌گری‌اش کتکش می‌زند نفرتی شدید از کلیسا به دل می‌گیرد. باید گفت که یوسیپ کوچولو کودکی بی‌قرار است، تا جایی که اساتیدش منصرف می‌شوند او را برای آموزش تراشکاری بفرستند چرا که باید کل روز سر پا بماند. بنابراین شاگرد مکانیک به قفل‌سازی رو می‌آورد که حرفه‌ای است که تحرک دیوانه‌وارش را تسکین می‌دهد. بین شانزده تا نوزده‌سالگی، به کل امپراتوری (کرواسی، اسلوونی، بوهم) و همچنین بایرن و رور سفر می‌کند. در تریسْت مارکسیسم را کشف می‌کند: فعالان سوسیال‌دموکرات محلی خرج او را که سرخورده و بی‌پول است می‌دهند. سال 1911 در بازگشت به زاگرب، به اتحادیه جوانان سوسیالیست ملحق می‌شود.
سال بعد به خدمت نظام‌وظیفه فرا خوانده می‌شود. نه عصبانی می‌شود نه خجالت می‌کشد: سلطنت دودمان هابسبورگ هر چقدر هم به نظرش اجتماعی نباشد، به دلیل دستگاه حکومت منسجم و ساختار نیمه‌فدرال و نیمه‌کنفدراسیونی احترامش را برمی‌انگیزد. بنابراین هرگز مسئله شانه خالی‌کردن از وظایف نظامی‌اش مطرح نمی‌شود. به عنوان ورزشکاری تمام‌عیار، در شمشیربازی و سوارکاری و ژیمناستیک خبره است. مدیری قابل است که به‌سرعت به مقام سرگروهبانی می‌رسد. در سال 1914، با همین درجه در جبهه صرب درینا در قلب هنگ بیست‌وپنجم پیاده‌نظام، جنگ را آغاز می‌کند و بعد برای رویارویی با سپاهیان روس به رشته‌کوه‌های کارپات اعزام می‌شود. او که با نیزه سوارکار چرکسی از بخش وحشی بوکووینا به‌شدت مجروح شده است روز عید پاک سال 1915 اسیر می‌شود.»
فرانسوا فوره در پایان کتاب گذشته یک توهم می‌نویسد: «ما محکوم به زیستن در همین دنیایی هستیم که در آن زندگی می‌کنیم. این شرایط امکان تداوم روح جوامع مدرن را بیش از حد دشوار ساخته است.» ما همه جا از جمله در دموکراسی‌های دوران باستان، شاهد فشارهای اقتدارگرایانه و شراره‌های فاشیستی بوده‌ایم. جهانی‌سازی- توروب کاپیتالیسم، مهاجرت‌های عظیم، گرم شدن کره زمین، فناوری‌های نوین- مردم را وحشت‌زده کرده است. آن‌ها در جستجوی قطعیت‌ها، نشانه‌ها و سلسله مراتب در دنیایی‌اند متاثر از بحران مدرنیته که با بحران‌های پس از دو انقلاب نخست صنعتی قابل مقایسه است. مردان قوی یا آن‌ها که ادعا می‌کنند قوی‌اند، مثل پیشکسوتان غم‌زده شان راه‌حل‌هایی ساده برای مشکلاتی بیش از پیش پیچیده ارائه می‌دهند. این راه‌حل‌ها حول سه محور امنیت، هویت و مصرف صورت‌بندی می‌شود؛ سه‌گانه‌ای که از برزیل تا ایلات متحده و از ژاپن تا مجارستان به کار رگفته می‌شود. نقل قول هانا آرنا در ابتدای این پیشگفتار را به یاد بیاوریم: «در دنیایی همواره بی‌ثبات و غیرقابل درک، توده‌ها به نقطه‌ای می‌رسند که هم‌زمان به همه‌چیز باور دارند و هیچ چیز را باور ندارند و فکر می‌کنند همه‌چیز امکان‌پذیر است و هیچ‌چیز حقیقی نیست.»
کتاب «قرن دیکتاتورها» ویرایش اولیویه گِز با ترجمه ابوالفضل الله‌دادی در 399 صفحه مصور، شمارگان هزار و 100 نسخه و قیمت 75 هزار تومان از سوی انتشارات ققنوس منتشر شده است.